Βλαισός μέγας δάκτυλος είναι η κλήση του μεγάλου δακτύλου προς τα άλλα δάκτυλα και ο σχηματισμός εξόστωσης στην βάση του. Παρότι αναφέρεται μόνο στο μεγάλο δάκτυλο είναι συχνά μια σύνθετη παραμόρφωση που συνδυάζεται με παραμορφώσεις στο δεύτερο δάκτυλο συχνά δε και στο τρίτο δάκτυλο. Οι σύνθετες αυτές παραμορφώσεις του ποδιού προκαλούν ποικίλου βαθμού πόνο στη φόρτιση και λόγω τριβής με το υπόδημα επηρεάζοντας την βάδιση και μειώνοντας την λειτουργικότητα ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους ασθενείς.
Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά τη βάδιση στην άρθρωση του μεγάλου δακτύλου παρεκτοπίζουν το μεγάλο δάκτυλο προς το δεύτερο δάκτυλο. Με την πάροδο του χρόνου η φυσιολογική θέση του δακτύλου αλλάζει με αποτέλεσμα την παραμόρφωση. Στα αρχικά στάδια ο πόνος μειώνεται με τα φαρδιά και ορθοπαιδικά βοηθήματα, όταν όμως ο πόνος επιμένει και η βάδιση γίνεται δυσχερής τότε καταφεύγουμε σε χειρουργική επέμβαση για τη διόρθωση της παραμόρφωσης και την αφαίρεση της εξόστωσης.
Η συχνότητα εμφάνισης στο γενικό πληθυσμό έχει υπολογιστεί από 10% έως 30%, με διπλάσια επίπτωση στις γυναίκες επίσης σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, ενώ οι πρώτες εκδηλώσεις εμφανίζονται πριν το 20 έτος. Τέλος δε, το 70% των ανθρώπων που αναπτύσσουν βλαισό μέγα δάκτυλο έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό.
Το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού αποτελείται από δύο οστά που λέγονται φάλαγγες. Η πρώτη φάλαγγα του μεγάλου δακτύλου σχηματίζει με το μετατάρσιο, το πρώτο μακρύ οστό του ποδιού, την μετατάρσοφαλαγγική άρθρωση. Στην περίπτωση του βλαισού μέγα δακτύλου το μετατάρσιο παρεκτοπίζεται προς τα έσω (ραιβό μετατάρσιο) και η φάλαγγα του δακτύλου προς τα έξω, προς το δεύτερο δάκτυλο. Η μεταταρσογαλαγγική άρθρωση συχνά φλεγμαίνει, γίνεται οιδηματώδης και ερυθρή και σχηματίζεται εξόστωση στην κεφαλή του μεταταρσίου. Η πίεση από το μεγάλο δάκτυλο προκαλεί παραμόρφωση στο δεύτερο και συχνά στο τρίτο δάκτυλο που μένουν μόνιμα σε κάμψη. Δημιουργούνται έτσι, επώδυνοι κάλοι στα σημεία τριβής με τα υποδήματα, ανάμεσα στα δάκτυλα και στο πέλμα.
Πολλές θεωρίες έχουν δημοσιευτεί σχετικά με την αιτιολογία του βλαισού μέγα δακτύλου. Η επίδραση των υποδημάτων συχνά αναφέρεται σαν ο βασικότερος παράγοντας για την ανάπτυξη του και η κλασική εξήγηση είναι ότι τα δάκτυλα πιέζονται εκτός θέσεως, ιδιαίτερα από τα στενά και ψιλοτάκουνα υποδήματα. Ερμηνεύται έτσι το γεγονός ότι ο βλαισός μέγας δάκτυλος είναι συχνότερος στις γυναίκες και σπάνιος σε πληθυσμούς που δεν φορούν υποδήματα. Επίσης, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που δείχνουν ότι όσο καθυστερήσει η χρήση των υποδημάτων τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να μην έμφανιστεί βλαισός μέγας δάκτυλος ή τουλάχιστον να καθυστερήσει η έναρξή του. Χαρακτηριστό παράδειγμα είναι η μεγάλη αύξηση της εμφάνισης βλαισού μέγα δακτύλου στην Ιαπωνία το δεύτερο μισό του 19 αιώνα, όταν και υιοθετήθηκαν δυτικού τύπου υποδήματα στη θέση των παραδοσιακών ιαπωνικών. Δεν εξηγήται όμως με τον τρόπο αυτό γιατί εμφανίζεται η παραμόρφωση σε ανθρώπους που φορούν φαρδιά υποδήματα ή ότι μπορεί να εμφανιστεί στο ένα πόδι μόνο. Φαίνεται τελικά ότι τα υποδήματα λειτουργούν σαν εκλειτικός παράγοντας σε ένα πόδι που ήδη έχει την προδιάθεση να αναπτύξει την παραμόρφωση. Η βασική αιτία είναι εμβιομηχανική. Διαταράσσεται η ισορροπία των δυνάμεων που ασκούνται στην πρώτη μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση κατά τη διάρκεια της βάδισης που σε συνδυασμό με ανατομικές ιδιαιτερότητες οδηγούν σταδιακά στη δημιουργία της παραμόρφωσης. Η ανατομική παραλλαγή του ποδιού που εμφανίζεται στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων είναι όταν το μεγάλο δάκτυλο είναι μακρύτερο του δευτέρου δακτύλου και ταυτόχρονα το πρώτο μετατάρσιο βραχύτερο του δευτέρου μεταταρσίου. Άλλοι παράγοντες όπως ρευματοπάθειες, οστεοαρθρίτιδα και τραυματισμοί επίσης μπορεί να παίξουν ρόλο.
Κλινικά ο βλαισός μέγας δάκτυλος πέραν της χαρακτηριστικής παραμόρφωσης του μεγάλου δακτύλου, ανάλογα με την βαρύτητα παρουσιάζει πόνο και δυσκαμψία στις μεταταρσοφαλαγγικές αρθρώσεις, σφυροδακτυλία, κάλους στα δάκτυλα και στο πέλμα. Στα πρώτα στάδια δεν υπάρχει πόνος παρά μόνο η παραμόρφωση. Σταδιακά εμφανίζεται πόνος αφενός στα σημεία τριβής με τα υποδήματα, στην εξόστωση και στα μικρά δάκτυλα λόγω της σφυροδακτυλίας και αφετέρου στις κεφαλές των μεταταρσίων λόγω αυξημένης καταπόνησης. Με την πάροδο του χρόνου γίνεται όλο και πιο δύσκολη η χρήση υποδημάτων.
Ο ακτινολογικός έλεγχος προσφέρει σημαντικά στοιχεία τόσο στα διαγνωστικά όσο και στον προεγχειρητικό σχεδιασμό και πρέπει να γίνεται σε φόρτιση με τον ασθενή όρθιο.
Στα αρχικά στάδια η αντιμετώπιση είναι συντηρητική. Τα ανατομικά υποδήματα με υποστήριξη στην καμάρα όπως και τα ορθοπαιδικά βοηθήματα από σιλικόνη μειώνουν τον πόνο στα σημεία τριβής και κάνουν το περπάτημα ευκολότερο. Επίσης, οι ασκήσεις για τη διατήρηση της ελαστικότητας των αρθρώσεων, όπως επίσης ο νυκτερινός νάρθηκας που κρατά το μεγάλο δάκτυλο σε ευθεία προσφέρουν ανακούφιση.
Όταν οποιαδήποτε αλλαγή στα υποδήματα δεν προσφέρει καμία βελτίωση και υπάρχει μεγάλη δυσκολία στη βάδιση, τότε επιλέγεται η χειρουργική αντιμετώπιση.
Από το 1876 μέχρι σήμερα έχουν προταθεί περισσότερες από 200 διαφορετικές μέθοδοι χειρουργικής αποκατάστασης. Το βασικό πλάνο όλων των μεθόδων είναι η αφαίρεση της εξόστωσης, η απελευθέρωση των ρικνωμένων μαλακών μορίων στην έξω πλευρά της 1ης μεταταρσοφαλαγγικής άρθρωσης και οι διορθωτικές παρεμβάσεις στα μικρά δάκτυλα.
Η σύγχρονη χειρουργική αποκατάσταση του βλαισού μέγα δακτύλου επιτυγχάνεται με μέθοδο ελάχιστης επεμβατικότητας. Γίνεται συνήθως με περιοχική αναισθησία και οι τομές δεν ξεπερνούν τα 2-3 χιλιοστά. Χρησιμοποιούνται μικρά εργαλεία, με τα οποία γίνονται οι διορθωτικές οστεοτομίες και η αφαίρεση της εξόστωσης υπό ακτινολογικό έλεγχο. Εκτός του μεγάλου δακτύλου διορθώνονται και οι τυχόν παραμορφώσεις των άλλων δακτύλων. Οι οστεοτομίες συγκρατούνται με ειδικές βίδες τιτανίου, που δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν. Ο ασθενής περπατάει αμέσως με το ειδικό μετεγχειρητικό υπόδημα χωρίς βακτηρίες και βγαίνει από το νοσοκομείο την ίδια μέρα του χειρουργείου. Με τη μέθοδο αυτή έχουμε μικρότερο τραυματισμό των μαλακών μορίων, επιτυγχάνοντας έτσι ταχύτερη ανάρρωση με ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο .
Η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων με εξαίρεση ίσως κάποιες πολύ βαριές παραμορφώσεις.
Η επέμβαση διόρθωσης του βλαισού μέγα δακτύλου (κότσια) πραγματοποιείται στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών από τον κύριο Τσαρούχα και την ομάδα του, τηρώντας τα διεθνή standards στη χειρουργική ποδιού ανεξαρτήτου ηλικίας.
να σε καθοδηγήσει σχετικά με τη πάθηση σου, για να επιλέξεις την καλύτερη δυνατή αντιμετώπισή της.
